Blwyddyn 3 - 3.1

Cynllunio, Cyrchu a Chwilio

3.1

Cyflwyniad

Mae’r elfen hon yn cynwys dau gysyniad cwbl wahanol.

Mae ‘cynllunio’ yn cyfeirio at y cynllunio cyn gwneud tasg y byddech yn ei wneud mewn unrhyw bwnc h.y. nodi meini prawf llwyddiant.
Ar y llaw arall mae ‘Cyrchu a Chwilio’ yn golygu darganfod gwybodaeth a chyfrwng trwy dechnoleg.

Fframwaith

3.1 -Cynllunio, Cyrchu a Chwilio

Defnyddio meini prawf llwyddiant fel cynllun i gwblhau tasg ddigidol
Datblygu strategaethau ar gyfer dod o hyd i wybodaeth gan ddefnyddio gwahanol allweddeiriau a thechnegau, e.e. dilyn set o gyfarwyddiadau gam wrth gam am sut i chwilio am wybodaeth sy'n briodol i dasg yn effeithiol a dewis gwefan briodol drwy sgimio drwy nifer bychan o ffynonellau.

Sgil wrth Sgil

Cynlluniwch dasg drwy ganolbwyntio ar bob maen prawf llwyddiant.
Sgimiwch drwy’r canlyniadau chwilio i ddewis y wefan fwyaf perthnasol.

(Additional Skills)

Chwiliwch ar-lein am wybodaeth benodol gan ddefnyddio allweddeiriau gwahanol.
Dechrau gweld nad ydy pob darn o wybodaeth ar y rhyngrwyd yn gywir.

(EAS ICT Skills Framework)

Geirfa

meini prawf llwyddiant cynllunio map meddwl chwilio allweddeiriau sgimio peiriant chwilio dibynadwy dyfyniadau

Gweithgaredd 1

Cynllunio gyda Map Meddwl

Gellir cyflawni’r agwedd ‘Cynllunio’ o’r elfen yma gydag unrhyw nifer o weithgareddau cynllunio. Rydych yn gwneud y math yma o gynllunio ym mhob pwnc h.y. trafod meini prawf llwyddiant, dangos iddyn nhw sut i’w cyflawni a chreu cynllun ar gyfer eu gwaith o flaen llaw. Does yna ddim angen penodol i ddefnyddio technoleg i’r diben yma. Ond os hoffech wneud hynny, yna ceisiwch ddefnyddio ap fel Popplet i greu map meddwl.

Paratoi:

Lawlwythwch ap map meddwl (argymhellir Popplet) ar iPads (neu dabledi eraill) neu gwnewch yn siŵr fod gan y disgyblion fewngofnodion Purple Mash i ddefnyddio 2Connect.

Gweithgareddau:

Beth bynnag fydd eich prif dasg, dangoswch engraifft ohoni i’r disgyblion. Yna dadadeiladwch hi gyda’ch gilydd a chreu meini prawf llwyddiant.
Mewn parau neu drioedd, gofynnwch i’r disgyblion drafod eu syniad ar gyfer eu tasg.
Agorwch Popplet a dangoswch i’r disgyblion sut i ddechrau map meddwl, sut i ychwanegu swigod newydd a sut i ychwanegu testun a delweddau.
Fe ddylai’r disgyblion greu map meddwl fel cynllunio ar gyfer eu tasg, yn cynnwys y gwahanol ganghennau ar gyfer pob agwedd o’r dasg a sicrhau bod y meini prawf llwyddiant yn cael eu crybwyll.
Allforiwch ddelwedd o’r map meddwl i Camera Roll.

Cofiwch

Er ei bod yn bwysig bod disgyblion yn dysgu nad oes angen argraffu pob darn o waith, fe ddylid argraffu’r rhan fwyaf o fapiau meddwl er mwyn iddyn nhw allu cyfeirio atyn nhw tra’n gwneud y brif dasg.
Os mai gwaith unigol ydy’r brif dasg, yna dylid creu mapiau meddwl unigol. Os yw’n waith grŵp yna gallan nhw greu map meddwl grŵp ond mae angen i bawb gael cyfle i ychwanegu cangen a thestun.

Meini Prawf

Rwy’n gallu helpu i feddwl am feini prawf llwyddiant ar gyfer ein tasg.
Rwy’n gallu creu map meddwl fel cynllun cyn cychwyn fy mhrif dasg.
Mae fy map meddwl yn dangos yn glir sut y byddaf yn cyflawni’r meini prawf llwyddiant.

Elfennau Fframwaith Eraill

3.2 - Creu

Oherwydd y byddan nhw’n cyfuno testun a delweddau yna fe fyddan nhw’n adeiladu ar eu sgiliau creu.

Geirfa

meini prawf llwyddiant map meddwl cynllun

Syniadau Amrywio

Fel y trafodwyd eisoes, gellir cyflawni’r agwedd gynullio o’r elfen yma heb dechnoleg. Dim ond dyfeisio meini prawf llwyddiant sydd yn rhaid i ddisgyblion ei wneud ac yna eu defnyddio i gynllunio eu gwaith.

Gweithgaredd 2

Allweddeiriau Effeithiol

Mae chwilio ar-lein yn sgil y mae’r rhan fwyaf o oedolion yn ei gymryd yn ganiataol. Ond rydyn ni’n aml yn tybio yn anghywir bod plant yn gallu gwneud hynny hefyd. Mae angen dysgu disgyblion sut i chwilio am wybodaeth benodol trwy ddewis allweddeiriau yn hytrach na theipio brawddegau llawn. Mae’r gweithgaredd yma yn helpu i ddysgu’r sgil yma.

Gweithgaredd:

Trafodwch ffyrdd o ymchwilio (e.e ar-lein, llyfrau, gofyn i bobl wybodus). Arweiniwch y sgwrs i chwliadau ar-lein ac yna i beiriannau chwilio.
Esboniwch sut mae peiriannau chwilio yn gweithio. Ar y lefel mwyaf sylfaenol maen nhw’n edrych ar y gwahanol eiriau rydych chi wedi eu teipio ac yn chwilio am wefannau sydd yn cynwys y geiriau hynny. Mae gwefannau sydd â’r geiriau yn y drefn gywir yn ymddangos yn uwch ar y rhestr. Rhaid inni felly ddewis y geiriau mwyaf perthnasol.
Fel dosbarth fe fyddwch yn creu ffeil ffeithiau ar Mircats. Pa gwestiynau ddylai ei ateb? Gwnewch restr o awgrymiadau’r disgyblion, ac ysgrifennu’r cwestiynau yn llawn fel maen nhw’n eu hawgrymu.
Dewiswch y frawddeg hiraf a mwyaf hirwyntog, teipiwch hi i mewn i beiriant chwilio (e.e. Google). Defnyddiwch eich profiad o chwilio ar-lein i ddewis cwestiwn na fydd yn rhoi ateb clir.
Sut y gallwn wella’r chwiliad? Fel dosbarth, dewiswch yr allweddeiriau pwysicaf a chwiliwch eto, gan gael gwell ateb gobeithio na’ch canlyniad cyntaf.
Mae pob grŵp o ddisgyblion yn dewis un anifail i greu ffeil ffeithiau Fe ddylen nhw chwilio am yr wybodaeth y mae’r dosbarth wedi penderfynu ddylai ymddangos ar y ffeiliau ffeithiau. Yn eu llyfrau fe ddylen nhw ysgrfennu’r cwestiwn gwreiddiol, yr allweddair y gwnaethon nhw ei deipio a’r wybodaeth y gwnaethon nhw ei ddarganfod.
Yna gallan nhw greu ffeil ffeithiau, o bosibl yn eu llyfrau, efallai trwy greu poster (gweler 3.2a ‘Prosesu Geiriau') neu trwy ddefnyddio unrhyw gyfrwng arall.

Cofiwch

Gwnewch yn siŵr eich bod yn gofyn iddyn nhw chwilio am ffeithiau penodol i ateb cwestiynau penodol, nid chwilio’n llac am unrhyw wybodaeth ar bwnc.
Mae Google wedi gwella cryn dipyn ar ddeall cwestiynau hirwyntog. Fel enghraifft o chwiliad aneffeithiol gwnewch yn siŵr eich bod yn darganfod cwestiwn hirwyntog addas!
Os ydy Blwch Ateb Google yn ymddangos, esboniwch mai dyma ymdrech Google i gyflymu’r chwiliad.

Meini Prawf

Rwy’n gallu troi cwestiwn yn allweddeiriau.
Rwy’n gallu defnyddio allweddeiriau i ddarganfod gwybodaeth benodol.

Elfennau Fframwaith Eraill

1.3 – Hawliau Digidol

Gallwch gynnal trafodaeth am sut mae rhoi cydnabyddiaeth yn arwydd o barch, a gofyn iddyn nhw ysgrifennu enw pob gwefan maen nhw wedi ei defnyddio i ddarganfod eu hatebion.

2.2 - Cydweithio

Mae modd iddyn nhw ysgrifennu eu canfyddiadau ar ddogfen ar y cyd gan ddefnyddio Office 365 neu Google Docs. Fe fyddai hyn yn eu galluogi i weld yr allweddeiriau a ddefnyddiodd disgyblion eraill a’u haddasu ar gyfer eu hanifeiliaid eu hunain.

3.2 - Creu

Ar ôl iddyn nhw orffen eu hymchwil, mae modd iddyn nhw greu ffeil ffeithiau fel poster gan ddefnyddio’r gweithgaredd o 3.2a 'Prosesu Geiriau'.

Geirfa

peiriant chwilio allweddeiriau effeithiol perthnasol

Syniadau Amrywio

Gallwch wrth gwrs newid pwnc y dasg o anifeiliaid i beth bynnag ydy’ch pwnc. Ond, gwnewch yn siŵr eu bod yn chwilio am ffeithiau penodol i ateb eu cwestiynau ac nid chwilio’n llac am unrhyw wybodaeth ar bwnc.

Gweithgaredd 3

Sgimio Canlyniadau Chwilio

Mae’r gweithgaredd yma yn dilyn ymlaen o’r gweithgaredd Allweddeiriau Effeithiol gan ei fod yn edrych ar sut i ddewis y canlyniad gorau o chwiliad. I symleiddio pethau a chadw’r canlyniadau’n gymharol ragweladwy fe fyddwn yn chwilio y tu mewn i wefan benodol yn hytrach nag yn y prif beiriant chwilio.

Paratoi:

Darganfod safle sydd ag erthyglau ar gyfer plant a blwch chwilio sy’n gweithio’n dda (argymhellir DK Find Out!)

Gweithgaredd:

Atgoffwch y disgyblion sut i ddewis allweddeiriau effeithiol, yna arweiniwch nhw at y wefan wybodaeth o’ch dewis chi ('DK Find Out!' a ddefnyddir ar gyfer yr enghraifft yma)
Dywedwch wrthyn nhw eich bod eisiau darganfod ateb i gwestiwn penodol. I’r enghraffit yma fe fyddwn yn ceisio darganfod pa fwyd yr oedd yr Hen Eifftiaid yn ei fwyta. Teipiwch y cwestiwn llawn ‘Beth oedd yr Hen Eifftiaid yn ei fwyta?’ a dangoswch iddyn nhw nad ydy’r canlyniadau yn berthnasol gan fod y peiriant chwilio wedi canolbwyntio ar y geiriau ‘Beth wnaeth’ a ‘bwyta’ heb roi digon o sylw i’r ‘Hen Eifftiaid’.
Ceisiwch gyfyngu’r chwiliad trwy deipio ‘Aifft’. Y tro yma mae yna ormod o erthyglau allai fod yn berthnasol. Fe fyddai’n cymryd amser hir i edrych ar bob un.
Yn y diwedd gofynnwch i’r disgyblion eich arwain i chwilio am rhywbeth tebyg i ‘bwyd yn yr Hen Aifft’. Tynnwch eu sylw at y 4 prif ateb a phenderfynu pa un sydd yn debygol o fod â’r ateb (Hen Aifft)).
Peidiwch â darllen yr erthygl gyfan ond gofynnwch i’r plant edrych yn gyflym drosti i chwilio am unrhyw eiriau yn berthynol i fwyd (bwyd, bara, diod, bwyta etc.) Pan nad ydyn nhw’n gallu darganfod dim ewch yn ôl i’r dudalen flaenorol a gwneud yr un peth am ‘Bywyd ar y Nîl’. Y tro yma fe ddylen nhw ddarganfod yr ateb.
Gofynnwch gwestynau penodol y gall y disgyblion eu hateb gan ddefnyddio erthyglau gwefan (e.e. Pa ddeunydd oedd y Celtiaid yn ei ddefnyddio i addurno eu helmedau?)

Cofiwch

Dysgwch y gwahanaieth rhwng Clo Caps a Shift iddyn nhw.
Dangoswch iddyn nhw beth mae’r botymau Diwedd a Hafan yn ei wneud (os ar beiriant Windows).
Pwysleisiwch y neges nad ydyn ni’n argraffu popeth, dim ond y gwaith gorffenedig rydyn ni eisiau ei arddangos.
Trafodwch y gwahaniaeth rhwng arbed ar y cyfrifiadur (yn lleol) ac ar y gweinydd (rhwydwaith). Efallai y gallech fynd â nhw i weld gweinydd yr ysgol er mwyn iddyn nhw allu gwerthfawrogi beth yn union ydy e.

Meini Prawf

Rwy’n gallu dewis allweddeiriau effeithiol wrth chwilio ar-lein.
Rwy’n gallu sgimio’r ychydig o brif ganlyniadau i ddewis y wefan sydd yn fwyaf tebygol o ateb fy nghwestiwn
Rwy’n gallu sganio erthyglau am allweddeiriau i osgoi gorfod ei darllen yn llawn.

Elfennau Fframwaith Eraill

2.2 - Cydweithio

Fe allen nhw ysgrifennu eu canfyddiadau ar raglen ar y cyd gan ddefnyddio Office 365 neu Google Docs. Fe fyddai hyn yn eu galluogi i weld yr allweddeiriau y mae disgyblion eraill wedi eu defnyddio a’u haddasu ar gyfer eu chwiliadau eu hunain.

Geirfa

chwilio allweddeiriau sganio sgimio canlyniadau erthyglau

Syniadau Amrywio

Gellir gwneud y gweithgaredd yma gan ddefnyddio peiriant chwilio gwefan lawn fel Google neu ar unrhyw wefan sydd â’i chwiliad ei hun. Argymhellir DK Find Out! oherwydd ei flwch chwilio ardderchog ac erthyglau hawdd eu darllen ond mae yna ddigonedd o wefannau ardderchog ar gael.